Özgül öğrenme güçlüğü halk arasında disleksi olarak bilinir ve bunun hastalık olduğuna inanılır. “Disleksi, bir hastalık değildir. Öğrenme Güçlüğünün bir çeşididir. Öğrenme ile ilgili bir güçlük olduğu için üstesinden gelinebilir bir durumdur.

Disleksi ile ilgili birçok yanlış bilgi bilinmektedir. Bilinen bilgiler yanlış olduğu için üretilen çözümler de etkili olmamaktadır. Bu sebeple çözümleri etkin kılmak için önce bilgi hatalarını gidermemiz ve ondan sonra neler yapılacağını konuşmamız en doğru davranış olacaktır.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Nedir?

Özgül öğrenme güçlüğü bir zeka geriliği değildir. Zekası normal veya normalin üstünde olan çocuklarda görülür. Okuma-yazma, matematiksel işlemler, dinleme, anlama, düşünme, anlatma ve kendini ifade etme gibi alanlarda akranlarına ve zekasına oranla düşük performans göstermesidir.

Bahsedilen alanlarda yaşanan sorunlar okuldaki başarıyı ve okula uyum sürecini olumsuz etkileyerek karşımıza çıkmaktadır. Bu sebeple özgüven, öz yeterlilik, öz saygı gelişiminde sorunlara yol açmaktadır. Bu sorunlara davranış problemleri de eşlik etmektedir.

Nedenleri tam olarak bilinmemektedir. En yaygın görüş ise bize şunu göstermektedir: Özgül Öğrenme Güçlüğü kalıtsaldır yani doğuştan var olan bir durumdur. Çevresel faktörlere bağlı olarak sonradan ortaya çıkmaz. Çevresel faktörler bir insanın öğrenme güçlüğü yaşamasına sebep olmaz ancak öğrenme güçlüğünün semptomlarını yaşamasına sebep olabilir. Örneğin fazla ekran kullanımına maruz kalmak kişinin algısının ve becerilerinin yavaşlamasına, tepkilerinde donukluk ve duygusal olarak duyarsızlık yaşamasına sebep olur.

Genelde çocuklar okula başlayana dek öğrenme güçlüğü fark edilmemektedir. Bu nedenle okul öncesi dönemden itibaren bu çocukların özelliklerinin bilinmesi ve öğrenme güçlüğü riski taşıyan çocukların erken fark edilmesi önem taşımaktadır. Bu sayede gerekli müdahale ve eğitimler daha sağlıklı bir şekilde planlabilir ve uygulanabilir.

Öğrenme güçlüğünün belirtileri nelerdir?

Öğrenme güçlüğünün problem alanları okuma, yazma, matematik becerileri gibi alanlarda olduğu için akranları arasında karşılaştırmanın daha kolay yapıldığı okul ortamında ancak anlaşılabilmektedir. Çocuk, bu dönemde hayatında birtakım işlevsel sorunlar yaşadığını fark etmeye başlamaktadır. Haliyle verilen desteğin daha sıkı olması gerekmektedir. Ancak okul öncesi dönemde belirtilerini gösteren öğrenme güçlüğü için hemen önlem alınması ve çocuğun pedagojik gelişiminin desteklenmesi öğrenme güçlüğü olan çocuğa büyük faydalar sağlamaktadır.

Öğrenme güçlüğünün okul öncesi dönemde görülen belirtileri nelerdir?

+Öğrendiği sesleri birbirine karıştırmak ve hece kurarken/kelime kurarken zorlanmak.

+Hece sayısı 3 ve 3'ten fazla olan kelimelerin telaffuz etmede zorlanmak.

+Okuduğu veya duyduğu bir hikayede geçen olay örgüsünü hikayede geçtiği şekliyle tekrarlamada güçlük çekme.

+Yeni kelimeleri ve anlamlarını öğrenmek konusunda güçlük yaşamak.

+Dal sarkar, kartal kalkar; kartal kalkar, dal sarkar gibi tekerlemeleri söylemede ve öğrenmede güçlük yaşamak.

Okul çağı çocuklarında görülen öğrenme güçlüğü belirtileri nelerdir?

+alfabeyi öğrenmek ve okumaya başlamak konusunda güçlük yaşamak(akranları ile karşılaştırıldığında ortalamanın altında bir okuma seviyesine sahip olmak)

+Okurken harflerin ve kelimelerin dans ettiğini veya bulanık gördüklerini söyleyebilirler.

+Sesleri, özellikle farklı olanları tanıyamama, duymakta zorlanma, söylemekte güçlük çekmek.

+Kelimelerin hecelerini karıştırma, doğru hece yerlerinden ayıramama.

+Alfabenin sıralamasını karıştırma, sayma sayılarının sıralamasını karıştırma, bunları düzen içinde hatırlayamama.

+Okumada yaşanan zorluk ve güçlükten kaynaklı sınıf içerisinde okumaya gönüllü olmamak ve yüksek sesle bir metin okumaktan çekinmek

+Soruları yazılı olarak cevaplamada güçlük çekmelerine karşın sözel olarak cevaplamada daha iyi olmak

+Bazı harfleri ve rakamları karıştırmak: 6-9, b-d gibi.

Yukarıda bahsedilen belirtilere ek olarak ileri yaş gruplarında şu belirtiler bulunabilir

+Yeni bir dil öğrenmede güçlük yaşamak

+Kitap okumayı istememek ve yazmaktan kaçınmak

+TC kimlik no, telefon numarası, doğum tarihleri, önemli tarihler gibi sayı içerikli şeyleri hatırlamada güçlük çekmek.

+Bir konuda çok bilgili olsalar dahi bunu ifade ederken zorlanma, yazıya dökmede güçlük yaşama

+Mühendislik, resim, müzik gibi kinestetik ve uzamsal bir alanda ortalamanın çok üstünde bir beceri göstermek.

Öğrenme güçlüğü çeşitleri nelerdir?

4(dört) çeşittir. Bunlar disleksi, diskalkuli, disgrafi ve dispraksidir.

Dis sözcüğü kapsam dışı olmayı ifade eder ve sonuna gelen ekler hangi alanda sorun yaşandığını tanımlamak için ifade edilmektedir. Örneğin:

Disleksi: Leksi, Latince'de dil demektir. Bu sebeple disleksi konuşma, okuma güçlüğüdür.

Disgrafi: Grafi kökünden geldiği için yazma güçlüğü olarak adlandırılmıştır.

Diskalkuli: Kalkuli hesaplama kökünden gelir. Bu sebeple matematiksel işlemlerde güçlük olarak diskalkuli tanımlaması kullanılır.

Dispraksi: Motor becerilerde yaşanan güçlük ile birlikte yaşanan öğrenme güçlüğünü tanımlamak için kullanılır.

Öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların genel özellikleri nelerdir?

Normal ya da normalin üstünde zekaya sahiptirler.

Öğrenme alanında yaşanan güçlükten kaynaklı dikkatleri dağınık olmaya eğilimli ve kısa sürelidir.

Motor becerileri ve koordinasyon becerileri zayıf olabilir.

Harfleri ve sayıları karıştırabilmektedirler. Bu durum harflerin aynaya bakması gibi adlandırılabilir. Örneğin b, d harfleri, 6,9 gibi sayılar karıştırılabilir.

Anlama ve anlatma becerileri zayıf olabilir, yönergeleri anlamakta güçlük çekebilirler.

Dil gelişiminde gecikme görülebilir.

Zamanı iyi kullanamayabilirler.

Yön bulmakta, sağ ve solu ayırt etmekte zorlanabilirler.

Önce, sonra, dün, bugün, yarın gibi zaman kavramlarını karıştırabilirler.

Çalışma alışkanlıkları yetersiz olabilir.

Dürtüsellik eşlik edebilir. Bu da düşünmeden davranmalarına zemin hazırlar.

Sosyal rekabet duygusu yaşlarının altında olabilir.

Sık sık duygulanım değişikliği görülür. Bir süre aşırı enerjikken bir süre modları çok düşük ve durgun olabilir.

Engellenince ani tepki gösterebilirler.

Akranlarına ve arkadaş çevresine uyum sağlama konusunda güçlük yaşayabilirler.

Öğrenme Güçlüğü Tanısını Kim Koyar?

Özel öğrenme güçlüğü tanısını koymak için okul psikolojik danışmanı ve sınıf öğretmeni gözlemlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Davranışsal anlamda tanı koyulabilmesi için öğrenme ile ilgili gerekli girişimler yapılmasına rağmen en az 6 ay boyunca okuma, anlama, yazma veya matematik alanlarında güçlük yaşamaya devam edilmesi sonucunda psikiyatriler tarafından öğrenme güçlüğü tanısı konur.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Olan Çocukların Eğitimi ve Tedavisi Nasıldır?

Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklara ilaç kullanmalarını gerektirecek eşlik eden herhangi bir problem yoksa sadece pedagojik açıdan uygun ve sıkı bir eğitimle desteklenmeleri gerekir. Eğitimde bu alanda uzman psikolojik danışmanlardan mutlaka yararlanılmalıdır.

Bu çocukların, eğitiminde yaşıtlarına oranla daha çok çabalamaları gerekebilir. Bu yüzden öğrenme hevesi güçlendirilmelidir.

Özgül öğrenme güçlüğü her çocukta farklı sorunlarla kendisini gösterebildiği için özel eğitsel tedavi almalıdırlar.

Güçlü olduğu öğrenme yöntemleri keşfedilerek onun üzerinden öğretme yöntemi tercih edilebilir. (Bazıları işitsel bazıları deneyerek daha iyi öğrenebilir gibi)

Çocuklara verilen ödev ve görevler başarabileceği adımlar çerçevesinde verilmelidir.

Başardığını görmeleri sağlanmalı, motivasyonları düşürülmemelidir.

Psikoterapist Büşra Uysal